2022 Nobel Barış Ödülü'nü, Belarus'tan insan hakları savunucusu Ales Bialiatski ile Rusya ve Ukrayna'dan insan hakları örgütleri Memorial ve Center for Civil Liberties kazandı.
Norveç Nobel Komitesi'nden yapılan açıklamada, ödülün, Bialiatski ve iki örgüte, hümanist değerler, anti-militarizm ve hukuk ilkeleri lehine gösterdikleri tutarlı çabalar için verildiği bildirildi.
Açıklamada, ödülü kazananların uzun yıllardır vatandaşların temel haklarını koruma haklarını desteklediği belirtildi.
Savaş suçlarını, insan hakları ihlallerini ve yetkinin kötüye kullanılmasını belgelemek için olağanüstü çaba sarf ettikleri ifade edilen 2022 Nobel Barış Ödülü sahiplerinin, birlikte barış ve demokrasi için sivil toplumun önemini gösterdiği vurgulandı.
- 2022 Nobel Barış Ödülü'nün kazananları hakkında
Belarus'ta 1980'lerin ortalarında ortaya çıkan demokrasi hareketinin önderlerinden biri olan Ales Bialiatski, hayatını ülkesinde demokrasiyi ve barışı teşvik etmeye adadı.
Bialiatski, Belarus'ta cumhurbaşkanına tartışmalı yetkiler tanıyan ve geniş çaplı gösterileri tetikleyen anayasa değişikliklerine karşılık 1996'da Viasna (Bahar) örgütünü kurdu.
Tutuklu göstericilere ve ailelerine destek veren Viasna, sonraki yıllarda yetkililerin siyasi mahkumlara yönelik işkencelerini belgeleyen ve protesto eden geniş tabanlı bir insan hakları örgütüne dönüştü.
2011'den 2014'e kadar hapis yatan Bialiatski, 2020'de rejime karşı yapılan geniş çaplı gösterilerin ardından tekrar tutuklandı.
Tutukluluk hali yargılanmadan devam eden Bialiatski, zorluklara rağmen Belarus'ta insan hakları ve demokrasi için verdiği mücadelede geri adım atmadı.
Rusya'daki insan hakları örgütü Memorial, 1987'de komünist rejimin zulmünün kurbanlarının unutulmamasını sağlamak isteyen eski Sovyetler Birliği'ndeki insan hakları aktivistleri tarafından kuruldu.
Memorial'ın kurucuları arasında Nobel Barış Ödülü sahibi Andrei Sakharov ve insan hakları savunucusu Svetlana Gannushkina yer aldı.
"Yeni suçların önlenmesi için geçmiş suçlarla yüzleşmenin gerekli olduğu" fikriyle hareket eden Memorial, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Rusya'daki en büyük insan hakları örgütü haline geldi.
Memorial, Rus gözaltı merkezlerindeki siyasi mahkumlar hakkında en güvenilir bilgi kaynağı haline gelmenin yanı sıra militarizmle mücadelenin ve insan hakları ile hukukun üstünlüğünü teşvik etme çabalarının ön saflarında yer alıyor.
Yetkililer, Rusya'daki siyasi baskı ve insan hakları ihlalleri hakkında sistematik biçimde bilgi derleyen Memorial'ın, Aralık 2021'de zorla tasfiye edilmesine ve Memorial tarafından kurulan dokümantasyon merkezinin kalıcı olarak kapatılmasına karar verdi.
Center for Civil Liberties, Ukrayna'da insan hakları ve demokrasiyi geliştirmek amacıyla 2007'de Kiev'de kuruldu.
Yetkililere Ukrayna'yı tam teşekküllü bir demokrasi yapması için baskı yapan Center for Civil Liberties, ülkeyi hukukun üstünlüğüyle yönetilen bir devlet haline getirmek için Uluslararası Ceza Mahkemesi'ne üye olmasını aktif olarak savundu.
Center for Civil Liberties, Rusya-Ukrayna Savaşı'nın başlamasıyla Ukraynalı sivil nüfusa karşı Rus savaş suçlarını tespit etme ve belgeleme çabalarına girişti.
- 2021'de Nobel Barış Ödülü'nü Maria Ressa ve Dmitry Muratov kazanmıştı
2021 Nobel Barış Ödülü'nü, Filipinler ve Rusya'da ifade özgürlüğü için mücadele eden gazeteciler Maria Ressa ve Dmitry Muratov kazanmıştı.
Filipinler'de gücün kötüye kullanılmasını, şiddete başvurulmasını ve artan otoriterliği gündemde tutmaya çalışan Ressa, 2012 yılında dijital medya organı Rappler'ı kurmuştu.
Nobel Komitesi'nden yapılan açıklamada, Muratov'un da Rusya'da on yıllardır gitgide ağırlaşan koşullar altında ifade özgürlüğünü savunduğu belirtilmişti.
Muratov'un kurucusu olduğu bağımsız Novaja Gazeta gazetesinin, Rus toplumu için önemli bir bilgi kaynağı olduğu ifade ediliyor.
- Ödül 1901 yılından bu yana veriliyor
2020'de Nobel Barış Ödülü'nün sahibi Dünya Gıda Programı olurken, 2019'da Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed Ali almıştı.
Nobel Barış Ödülü'nün geçmiş yıllardaki kazananları arasında eski ABD Başkanı Barack Obama, Filistinli lider Yasir Arafat, Myanmar'ın devrik lideri Aung San Suu Çii, eski ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger yer alıyor.
Ödül, ilk defa 1901 yılında Uluslararası Kızılhaç Komitesi'nin kuruluşuna katkılarından ötürü Frederic Passy ile birinci Evrensel Barış Kongresi'nin organizatörlerinden Henry Dunant'a verilmişti.
Pakistanlı aktivist Malala Yusufzay, 17 yaşındayken ödüle layık görülerek Nobel Barış Ödülü'nü kazanan en genç kişi olmuştu.