Kıbrıs Türk halkı, önümüzdeki pazar, Cumhuriyet Meclisi’ndeki 50 temsilcisini seçmek üzere bir kez daha sandığa gidecek. 23 Ocak Milletvekilliği Erken Genel Seçimi, Kıbrıslı Türklerin 1974 sonrasında kendi devlet yapıları altındaki ara seçimler de dahil 15’inci milletvekilliği seçimi olacak.
KKTC’de cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimleri 5 yılda bir, yerel kuruluş organları seçimleri ise 4 yılda bir yapılıyor.
Kuzey Kıbrıs’ta 1974’ten sonra bugüne kadar cumhurbaşkanlığı için 12, milletvekilliği için 14, yerel yöneticiler için 12 kez seçime gidildi. 5 kez de halkoylaması (referandum) düzenlendi. Milletvekilliği ve yerel seçimler iki kez; Cumhurbaşkanlığı ve halkoylamaları da iki kez aynı tarihte ve birlikte yapıldı. Buna göre, ülkede seçimler ve halkoylamaları için toplam 39 kez sandık kuruldu.
Kıbrıs Türk Federe Devleti (KTFD) Meclisi’nde 40 olan milletvekili sayısı KKTC’nin ilanıyla 50’ye yükselmiş ve KTFD döneminde Kıbrıslı Türkler iki kez seçim yaşamıştı. KKTC’nin ilanından sonra ilk Milletvekilliği Seçimi 23 Haziran 1985’te, sonuncusu ise 7 Ocak 2018’de yapılmıştı.
1998’e kadar seçimleri Lefkoşa, Gazimağusa ve Girne olmak üzere 3 ilçede yapılan KKTC’de, 1998’de Güzelyurt ve İskele’nin de ilçe olmasıyla 5 ve 2016’da ise Lefke’nin de ilçe olmasıyla 6 ilçede seçim yapılmaya başlandı.
763 SANDIK, 203 BİN 792 SEÇMEN…
Bir hafta sonra Pazar günü, 6 ilçede 763 sandık kurularak yapılacak seçim ise ülkenin 15’inci milletvekilliği seçimi olacak.
23 Ocak 2022’de erken genel seçim yapılmasını içeren önerinin Cumhuriyet Meclisi’nin 25 Kasım 2021 tarihli oturumunda oy birliğiyle kabul edilmesiyle seçim takvimi de işlemeye başladı. Seçimde, 8 siyasi partiden 400 ve 3 de bağımsız olmak üzere toplam 403 aday yarışacak.
Seçime oy pusulasındaki sırayla Ulusal Birlik Partisi (UBP), Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP), Demokrat Parti (DP), Toplumcu Kurtuluş Partisi Yeni Güçler (TKP-YG), Bağımsızlık Yolu, Yeniden Doğuş Partisi (YDP), Halkın Partisi (HP) ve Toplumcu Demokrasi Partisi (TDP) katılıyor.
Yüksek Seçim Kurulu (YSK) tarafından açıklanan Milletvekilliği Erken Genel Seçim takvimi uyarınca, ilçelerin çıkaracağı milletvekili sayısı nüfusa göre yeniden saptanarak ilan edildi. Buna göre, Girne’de 10 olan milletvekili sayısı 11’e çıkarken, Güzelyurt’ta 4 olan miletvekili sayısı 3’e düştü. Milletvekili sayıları Lefkoşa’da 16, Gazimağusa’da 13, İskele’de 5 ve Lefke’de ise 2 olarak kaldı.
Yeni Seçim ve Halkoylaması Yasası uyarınca seçmenler, nerede ikamet ederlerse etsinler, tüm ilçelerdeki adaylar için oy kullanma hakkına sahip…
Seçimde 203 bin 792 seçmen, oyunu “mühür”, “mühür artı tercih” veya “karma” şekilde verilebilecek.
Seçmenler, nerede oy kullanabileceklerini http://ysk.mahkemeler.net/ veya https://mahkemeler.net/ adresindeki “nerede oy kullanacağım” linkinden öğrenebiliyor.
KKTC’de seçmen yaşı 18, milletvekili seçilme yaşı ise 25. Siyasi partilerin milletvekili çıkarabilmeleri için ülke genelindeki oyların en az yüzde 5’ini alması gerekiyor.
SALGININ GÖLGESİNDE SEÇİM…
Kovid-19 salgınının gölgesinde yapılacak seçimde YSK, seçim takvimi süresince, Bulaşıcı Hastalıklar Üst Komitesi kararları dikkate alınarak bazı önlemlerin uygulanmasına da karar verdi.
Buna göre, kapalı alanda propoganda yapılacaksa, sadece aşılı ve 14 günlük antijen/PCR testini yaptıranların içeri girebilmesi, aşısızların ise kapalı yerlere alınmaması gerektiği duyuruldu. Kapalı yer toplantılarının, 200 metrekarenin üzerindeki alanlarda maksimum 60 kişi, 100-200 metrekare alanlarda maksimum 50 kişi, 50-100 metrekare alanlarda maksimum 25 kişi, 50 metrekare ve daha küçük alanlarda maksimum 12 kişi ile sınırlandırılması ve tüm kişilerin maske takmaları ve 2 metre sosyal mesafe kuralına uymaları zorunlu.
Açık yerlerdeki propoganda veya mitinglerin ise 150 kişiyi aşmayacak şekilde yapılmasına izin var. Açık hava toplantılarında da maske takılması ve 3 metre sosyal mesafe kuralına uyulması zorunlu.
Siyasi partiler propaganda çalışmalarını bu koşullarda ve daha çok medya ve sosyal medya üzerinden yürütüyor. Salgın nedeniyle miting ve kalabalık toplantılar yerine, daha çok köy, bölge ve sivil toplum örgütü ziyaretleri tercih ediliyor.
1974 SONRASI İLK SEÇİM 20 HAZİRAN 1976’DA
TAK muhabiri, Yüksek Seçim Kurulu’nun web sitesinden 1974’ten günümüze yapılan milletvekilliği seçimlerine ilişkin bilgileri derledi.
Kıbrıs Türk halkı, 1974 sonrasındaki ilk seçimini 20 Haziran 1976’da yaparak 40 sandalyeli Kıbrıs Türk Federe Devleti Meclisi’ndeki temsilcilerini belirledi. Ulusal Birlik Partisi (UBP), Toplumcu Kurtuluş Partisi (TKP), Halkçı Parti (HP) ve Cumhuriyetçi Türk Partisi’nin (CTP) aday gösterdiği ilk seçimde, Lefkoşa’dan 19, Mağusa’dan 15, Girne’den de 6 milletvekili seçildi. 75 bin 824 kayıtlı seçmenden 56 bin 346’sının oy kullandığı bu seçimde, UBP 30, TKP 6, CTP ve HP ise 2’şer milletvekilliği kazandı.
23 HAZİRAN 1981
Kıbrıslı Türkler 1974’ten sonra ikinci kez 23 Haziran 1981’de milletvekillerini seçti. Bu seçimde Demokratik Halk Partisi (DHP), TKP, Türk Birliği Partisi (TBP), UBP, CTP, Sosyal Adalet Partisi (SAP), Milli Hedef Partisi (MHP) yarıştı. TBP ve SAP sadece Mağusa’da aday gösterdi. 40 sandalyeli Meclis için Lefkoşa’dan 8’i UBP, 6’sı TKP, 3’ü CTP, 1’i DHP’li 18; Gazimağusa’dan 7’si UBP, 4’ü TKP, 2’si CTP, 1’i TBP ve 1’i de DHP’li 15 ve Girne’den de 3’ü UBP, 3’ü TKP ve 1’i de CTP’li 7 milletvekili seçildi. 84 bin 721 kayıtlı seçmenin 75 bin 81’i sandığa gitti.
23 HAZİRAN 1985
KKTC’nin 15 Kasım 1983’te ilanından sonraki ilk genel seçim, 23 Haziran 1985’te yapıldı ve bu seçimde Cumhuriyet Meclisi’ndeki milletvekili sayısı 50’ye çıktı.
Lefkoşa’dan 22, Gazimağusa’dan 20 ve Girne’den 8 vekilin seçildiği 1985 seçimlerinde Yeni Doğuş Partisi (YDP), TKP, CTP, DHP, UBP, Toplumsal Atılım Partisi (TAP) ve Sosyal Demokrat Parti (SDP) 50’şer aday gösterdi. 44 bin 278 seçmenden 38 bin 234’ünün oy kullandığı seçim sonucunda Lefkoşa’da UBP’den 11, CTP’den 6, TKP’den 4, YDP’den 1; Gazimağusa’a UBP’den 9, CTP ve TKP’den 4’er ve YDP’den 3; Girne’den ise UBP’den 4, CTP ve TKP’den de 2’şer milletvekili Cumhuriyet Meclisi’ne seçildi.
6 MAYIS 1990
1990 yılındaki seçim, CTP, TKP ve YDP’nin “Demokratik Mücadele Partisi” (DMP) çatısı altında katıldığı bir seçim olma özelliği taşıyor. DMP yanında Yeni Kıbrıs Partisi (YKP) ve UBP de bu seçimde aday gösterdi. Lefkoşa’dan 23, Gazimağusa’dan 19 ve Girne’den de 8 milletvekilinin seçildiği 1990 seçimlerinde, UBP Lefkoşa’dan 16, Gazimağusa’dan 13 ve Girne’den 5 olmak üzere toplam 34; DMP ise Lefkoşa’dan 7, Gazimağusa’dan 6, Girne’den de 3 olmak üzere 16 milletvekili kazandı. 6 Mayıs 1990’da 101 bin 306 seçmenden 94 bin 403’ü oy kullandı.
13 EKİM 1991 ARA SEÇİMİ
DMP’den seçilenlerden sadece 4’ünün milletvekili andını içerken 12’sinin seçime dış müdahaleler olduğunu ve tek parti diktasına boyun eğmeyeceklerini söyleyerek Meclis’i boykot etmesiyle, seçimden bir buçuk yıl geçmeden ara seçime gidildi. 13 Ekim 1991’de Lefkoşa’da 6, Gazimağusa’da 3 ve Girne’de de 3 milletvekili için yeniden sandıklar kuruldu. Ara seçim için Kıbrıs Türk Birlik ve Egemenlik Partisi, UBP, Hür Demokrat Parti, YDP, Sosyal Demokrat Parti, Milliyetçi Adalet Partisi aday gösterdi. 106 bin 303 seçmenden 71 bin 483’ünün oy kullandığı seçim sonucunda Lefkoşa’da 5 UBP, 1 HDP adayı; Mağusa ve Girne’de ise 3’er UBP adayı Meclis’e girmeye hak kazandı.
12 ARALIK 1993
Takvimler 12 Aralık 1993’ü gösterdiğinde KKTC’de yeniden bir genel seçime gidildi ve bu kez siyaset sahnesine UBP’den istifa eden 9 milletvekilinin 30 Temmuz 1992’de kurduğu Demokrat Parti de katıldı. Seçimde Kıbrıs Türk Birlik ve Egemenlik Partisi, DP, TKP, CTP, UBP, Milli Mücadele Partisi ve YKP aday gösterdi. Lefkoşa’dan 22, Gazimağusa’dan 19 ve Girne’den 9 milletvekilinin belirlenmesi için yapılan seçimde yüzde 5’lik barajı UBP, DP, CTP ve TKP geçti. Seçim sonucunda Lefkoşa’dan UBP 7, DP 6, CTP 6 ve TKP 3; Gazimağusa’dan UBP 7, DP 6, CTP 4 ve TKP 2, Girne’den de UBP, DP ve CTP 3’er milletvekilini Meclis’e sokmayı başardı. Bu seçimde 107 bin 820 seçmenden 100 bin 867’si oy kullandı. Seçimin ardından ilk kez UBP’nin hükümette yer almadığı; DP ve CTP’nin de ilk kez yer aldığı koalisyonlar kuruldu, bozuldu.
6 ARALIK 1998
KKTC’de 6 Aralık 1998’de yapılan genel seçimde, ilçe sayısı Güzelyurt ve İskele’nin de ilçe yapılmasıyla 5’e çıktı. 119 bin 574 seçmenden 106 bin 331’inin oy kullandığı seçimde seçmenler, 1985 seçimlerinden sonra ilk kez yeniden karma oy kullandı. Yurtsever Birlik Hareketi (YBH), CTP, TKP, DP, UBP, Ulusal Diriliş Partisi ve Bizim Parti’nin katıldığı bu seçimde, Lefkoşa’dan 15, Gazimağusa’dan 13, Girne’den 9, Güzelyurt’tan 7 ve İskele’den de 6 milletvekili seçildi. Sandıklar açıldığında 50 milletvekilinin dağılımı ise şöyle oldu: Lefkoşa: UBP 6, DP 4, TKP 3, CTP 2; Gazimağusa: UBP 7, DP 3, TKP 1, CTP 2; Girne: UBP 5, DP 2, TKP 2, CTP 1; Güzelyurt: UBP 3, DP 2, TKP 1, CTP 1; İskele: UBP 3, DP 2, TKP 1.
14 ARALIK 2003
Kıbrıs’ta çözüm müzakerelerinde tansiyonun en yüksek olduğu döneme denk gelen ve Annan Planı endeksli gerçekleşen 14 Aralık 2003 seçimleri UBP’nin ilk kez birinci çıkmadığı seçim olarak tarihe geçti. DP, BDH, Çözüm ve AB Partisi, CTP, UBP, Milliyetçi Barış Partisi ve Kıbrıs Adalet Partisi’nin katıldığı 14 Aralık 2003’teki seçimle, Lefkoşa’dan 16, Gazimağusa’dan 13, Girne’den 9, Güzelyurt’tan 7 ve İskele’den de 5 milletvekili seçildi. 141 bin 596 seçmenden 121 bin 740’ının 554 sandıkta oy kullandığı seçim sonucunda sağ ve sol partiler 25’er milletvekili çıkardı. CTP Birleşik Güçler konseptiyle katıldığı seçimde 19 milletvekiliyle seçimi birinci tamamlarken, UBP 18 sandalyede kaldı. DP 7, Toplumcu Kurtuluş Partisi, Birleşik Kıbrıs Partisi ve Kıbrıs Sosyalist Partisi’nin oluşturduğu “Barış ve Demokrasi Hareketi” ise 6 milletvekiliyle Meclis’e girdi. İlçelere göre dağılımda Lefkoşa’dan UBP 5, DP 2, BDH 3, CTP 6; Gazimağusa’dan UBP 5, DP 2, BDH 1, CTP 5; Girne’den UBP 3, DP 1, BDH 1, CTP 4; Güzelyurt’tan UBP 2, DP 1, CTP 3, BDH 1 ve İskele’den de UBP 3, DP 1 ve CTP 1 milletvekili kazandı.
20 ŞUBAT 2005 ERKEN GENEL SEÇİMİ
20 Şubat 2005’te yerel ara seçimle birlikte yapılan Milletvekilliği Erken Genel Seçimi’ne UBP, DP CTP, BDH, TKP, Yeni Parti, Milliyetçi Adalet Partisi katıldı. 147 bin 249 seçmenden 119 bin 9’u 575 sandıkta oy kullandığı seçimde CTP, UBP, DP ve BBH yüzde 5’lik barajı aşabildi. Seçimden CTP yüzde 44.45’lik oy oranıyla birinci parti çıktı ancak tek başına iktidarı kıl payı kaybetti. Lefkoşa’da CTP 8, DP 2, BDH 2, UBP 5; Mağusa’da CTP 6, DP 2, UBP 5; Girne’de CTP 4, DP 1, UBP 4; Güzelyurt’ta CTP 4, UBP 3; İskele’de CTP 2, DP 1, UBP 2 milletvekili çıkardı.
25 HAZİRAN 2006 ARA SEÇİM
CTP Lefkoşa milletvekiliyken Cumhurbaşkanlığı’na aday olan ve 17 Nisan 2005’te Cumhurbaşkanı seçilen Mehmet Ali Talat’tan ve ani rahatsızlık sonucu hayatını kaybeden UBP Girne Milletvekili Salih Miroğlu’nun yerlerinin doldurulması için 25 Haziran 2006’da yerel seçimlerle birlikte milletvekilliği ara seçimi de yapıldı. Seçimi Lefkoşa’da CTP adayı Özkan Yorgancıoğlu, Girne’de ise yine CTP’den Gülboy Beydağlı kazandı. Böylece CTP’nin Meclis’teki sandalye sayısı 25’e yükseldi.
19 NİSAN 2009 ERKEN GENEL SEÇİMİ
KKTC’de 19 Nisan 2009 tarihi de bir erken genel seçim tarihi olarak kayıtlara geçti. DP, CTP, TDP, BKP, ÖRP, UBP yanında ilk kez Halk İçin Siyaset Partisi (HİS) de bu seçime katılan partiler arasında yer aldı ve 7 partili bir seçime gidildi. 161 bin 373 seçmenden 131 bin 849’u oy kullandığı seçimde, UBP 26 milletvekiliyle çoğunluğu sağladı. Sandıktan CTP’ye 15, DP’ye 5, TDP’ye 2, ÖRP’ye 2 milletvekilliği çıktı. 18 Nisan 2010’daki Cumhurbaşkanlığı seçimini dönemin Başbakanı ve UBP Gazimağusa Milletvekili Derviş Eroğlu kazandığı için Meclis’teki sayı 49’a düştü.
27 HAZİRAN 2010 ARA SEÇİM
27 Haziran 2010’daki yerel seçimlerle birlikte Eroğlu’ndan boşalan vekillik için Gazimağusa’da milletvekilliği ara seçimi de yapılır ve bu seçimi de TDP adayı Hüseyin Angolemli 2 oy farkla kazandı. Böylece TDP’nin milletvekili sayısı 3’e yükseldi.
28 TEMMUZ 2013 ERKEN GENEL SEÇİMİ
Haziran 2013’te güvensizlik önergesiyle hükümetin düşmesinin ardından Kıbrıs Türk halkı 28 Temmuz 2013’te bir erken seçim daha yaşadı. CTP, BKP, TDP, UBP ve DP Ulusal Güçler’in katıldığı seçimde, Lefkoşa’dan 16, Gazimağusa’dan 13, Girne’den 10, Güzelyurt’tan 6 ve İskele’den de 5 milletvekili seçildi. 172 bin 803 kayıtlı seçmenden 119 bin 940’ının oy kullandığı bu seçimde sandıklar açıldığında koalisyonlar dönemini başlatan Meclis’teki aritmetik şöyle oluştu: Lefkoşa: CTP 7, DP UG 4, TDP 1, UBP 4; Gazimağusa: CTP 5, DP UG 3, TDP 1, UBP 4; Girne: CTP 4, DP UG 2, TDP 1, UBP 2; Güzelyurt: CTP 3, DP UG 1, UBP 2; İskele CTP 2, DP UG 2, UBP.
7 OCAK 2018 ERKEN GENEL SEÇİMİ
Ülkede yapılan son seçim olan 7 Ocak 2018 Erken Genel Seçimi’nde 3’ü ilk kez olmak üzere 8 parti ve 10 bağımsız aday yarıştı. Geçmiş seçimlerde en fazla 7 partinin yarıştığı görülürken, 2018 seçiminde 8 parti ile bir rekor kırıldı.190 bin 553 kayıtlı seçmenden 126 bin 40’ının oy kullandığı seçimde, DP, TKP-Yeni Güçler, CTP, TDP, UBP ve ilk kez seçime katılan Halkın Partisi (HP), Yeniden Doğuş Partisi (YDP) ile Milliyetçi Demokrasi Partisi (MDP) yarıştı. Seçim sonucunda ise geçerli oyların yüzde 5’inden fazlasını alarak barajı geçen 6 parti, UBP, CTP, HP, TDP, DP ve YDP olurken, UBP 21, CTP 12, HP 9, TDP 3, DP 3 ve YDP 2 milletvekili ile Meclis’teki yerini aldı.
