Yanardağ patlamaları Dünya tarihinde değerli bir yere sahip.
Yeraltındaki sıkışmalar niçiniyle dışarıya yüksek ölçüde lav de duman fışkırıyor.
Son senelerda bölgesel patlamalar yaşansa da mega patlama olarak isimlendirilen volkanik hareketler 150 yıldan uzun bir müddetdir yaşanmadı. Bilimsel bilgilere bakılırsa son 60 bin yılda yalnızca 97 patlama mega sınıfına girdi.
Tarihe bakıldığında büyük patlamalar medeniyetlerin çöküşlerine varacak kadar büyük tesirlere sahip.
Nature mecmuasında yayımlanan bilimsel makaleye göre 100 yıl içerisinde 7 ve daha büyük şiddette bir mega patlama yaşanma ihtimali 6’da 1 kadar. Pompeii’yi yok eden ve 16 bin insanı öldüren Vezüv Yanardağı patlamasının şiddet derecesi 5 olarak sınıflandırılıyor.
Bilim insanları bir zar oranına benzetilen bu ihtimalin çok yüksek olduğunu söylüyor.
Mega patlamalarda kilometrelerce yükseğe sıçrayan lavlar görülüyor, akabinde devama duman bulutları yaşanıyor.
Öyle ki mega patlamaların yaşandığı yılların akabinde dünya genelinde uzun mühlet iklim hareketleri bile değişiyor.
Hiroşima’ya atılan atom bombasından 50 bin kat daha kuvvetli bir gücün ortaya çıkacağı kestirim ediliyor.
Patlama niçiniyle hava saçılan dev kül bulutu geçtiği yerlerde mahsülleri yok edecek, uçaklar uzun bir süre yerde kalmak zorunda kalacak.
Kayıtlara bakılırsa yaşanan 7 şiddetindeki patlamaların ikisi de Endonezya’da meydana geldi.
1257 yılına ilişkin kayıtlara nazaran Sakalas Dağı çöktü, akabinde şiddetli bir gürültü yaşandı. Meskenler yok olurken binlerce insan öldü.
Yaklaşık 36 metreküplük duman bulutu dünya üzerinde dönmeye başladı. Statosfer Güneş ışığını engelleyen sülfürik asit parçacıklarıyla doldu.
Patlamadan bir yıl daha sonra yani 1258 yılında İngiltere’de anılarını yazan keşiş Matthew Paris, o yılın dayanılmaz bir soğukla başladığını söyleyecekti.
Paris anılarında, “Buğday kıtlığı niçiniyle epey sayıda fakir insan öldü; ve her taraftan cesetler, şişmiş ve morarmış, domuz ahırlarında, gübre yığınlarında ve çamurlu sokaklarda beşerli ve altılı yatıyordu” tabirlerini kullanacaktı.
Patlamayla birlikte Thames Irmağı donmuş ve yüzsenelerca süren küçük bir buz çağı tesiri ortaya çıkmıştı.
Nisan 1815’teki Tambora Dağı patlaması ise 100 bin insan öldü. Tarihi kayıtlarda 1816 Avrupa’da “Yazsız Yıl” olarak geçiyor.
Bitmek bilmeyen bu kış boyunca Dünya genelinde sıcaklar bir derece düştü.
İngiltere’de yok olan hasat niçiniyle fiyatlar arttı ve beşerler büyük bir yoksulluğa sürüklendi. Akabinde başlayan tifüs salgını İrlanda ve İngiltere’de 65 binden çok insanı öldürdü.
Yakın tarihteki en büyük patlamalardan biri 2010 yılında İzlanda’da yaşandı. Eyjafjallajokull Yanardağı’ndaki patlama dördüncü düzey güce sahipti. Ona karşın milletlerarası hava alanı günlerce kapandı.
Bu yılın başında Tonga’da yaşanan 6 şiddetindeki patlamada deniz düzeyinden 50 kilometre yükseklikte kül bulutu oluştu.
Tonga’nın dünyanın kalanıyla irtibatı kesildi. Ülke ulusal gelirinin beşte birini birkaç saatte kaybetti.
Patlamanın kısa sürmesi tesirlerinin de az bulunmasına niye oldu.
