Hüseyin Güneralp yazdı: Sporda yetenek seçiminin önemi
Erken yaşlarda yetenekli bir çocuğun yeteneklerini belirlemek, yönlendirmek ve eğitmek uzmanlık gerektiren, zor ve karmaşık bir iştir. Tüm spor branşlarında, elit seviyede performans sporcuları yetiştirebilmenin en önemli basamaklarından biri yeteneğin seçilmesidir. Sportif oyunlar ile yetenekli sporcu seçimi 3 temel kriterden hareket ederek belirlenir:
- Kondisyonel Alan (motorik spor testleri)
- Teknik-Taktik Alan (antrenman ve müsabaka gözlemleri)
- Sosyo – psikolojik alan (genel ve branşa yönelik anket formları)
Sporcu seçimi ve sporcuların belli spor branşlarına yönlendirilebilmesi için;
- Her spor dalında antrenmanlara başlama yaşının saptanması
- Uygun yaştaki çocuk ve gençleri spor alanına aktarılması gerekmektedir.
Spor bilimcilerin ortak görüşü; elit sporcu yetiştirmek için başarının anahtarı yetenek belirleme, tanılama, yönlendirme, gelişim ve seçim aşamalarından oluşan sürecin doğru planlanması ve yürütülmesidir. Sporda yetenek seçimi ve yönlendirme sürecinin temel amacı erken yaşlarda çocukların yeteneklerinin belirlenerek spora yönlendirilmesidir. Günümüzde bu sürecin amacının toplumda uluslararası düzeyde şampiyon sporcular yetiştirmek olduğu yönünde yanlış bir kanı oluşmuştur.
Yapılan bilimsel araştırmalar göstermiştir ki gelecekte elit bir sporcu olacak bir çocuğu bütünüyle tanımlayacak deneysel bir bulgu veya uygulama yoktur. Yetenek seçimi ve yönlendirme sürecinde asıl düşünce çocuklardaki mevcut potansiyeli belirleyerek onların yeteneklerine uygun eğitim olanakları sağlamak ve en başarılı olacağı spor dalına yönlendirmektir. Bu doğrultuda yetenek seçimi yönlendirme sürecinin temel felsefesi; Sadece olimpiyatlarda ve şampiyonalarda madalyalar kazanmayı hedeflemek değil, özellikle çocuk ve gençlerin yeteneklerine uygun fiziksel aktivite ve sportif etkinliklere katılım düzeyini artırmaktır.
Ülkemizde de Sporda Yetenek Seçimi’ nin etkili şekilde yapılabilmesi için geliştirilmesi gereken en önemli unsurlardan birisi, yetenekli sporcuların tüm konularla ilgili ölçümlerini içeren veri tabanları oluşturulmasıdır. En yüksek derecelerde yarışan sporcuların (örneğin olimpik atletler) fiziksel özelliklerinin ve antropometrik ölçüm değerlerinin bilinmesi, yetenek seçiminde bir referans oluşturabilmesi için önemlidir.
Yetenek Seçimi İçin Ön Şartlar
Yetenek Seçimi İçin Ön Şartlar
- Antropometrik ön şartlar: Sporcunun boyu, kilosu, vücut kompozisyonu, üyelerin uzunlukları, oranları/proporsiyon, ağırlık merkezinin durumu özelliklerini kapsar.
- Kondisyonel ön şartlar: Sporcunun genel ve özel dayanıklılığı, statik ve dinamik kuvveti, sürat, reaksiyon yeteneği, beceri ve hareketlilik gibi özelliklerden oluşur.
- Tekno-motorik ön şartlar: Sporcunun denge yeteneği, yer mesafe ve tempo hissi, önceleme (Antisipasyon) topa yatkınlığı, ritmik ve akıcılık gibi özelliklerdir.
- Öğrenim yeteneği: Sporcunun uyarıları algılama, gözlem ve analiz etme özellikleri, öğrenme ve eğitilebilirlik seviyesidir
- Performans için ön şartlar: Sporcunun yüklenmelere dayanabilme özelliği, antrenman isteği, başarı arzusu, hedefe bağlılık ve bağlanmadaki ısrarıdır.
- Zihinsel (Kognitif) ön şartlar: Algı, dikkat, konsantrasyon, oyun anlayışı, oyundaki değişimlere uyum sağlama ve inisiyatif kullanabilme, taktiği uygulayabilme yeteneği gibi özelliklerdir.
- Sosyal ön şartlar: Liderlik özelliği, sorumluluk alma ve taşıma, yardımlaşma ve fedakârlık, takım ruhu ve olumlu iletişim özellikleridir.
- Psikolojik ön şartlar: Sağlam bir psikolojik yapı, strese dayanabilme ve baskı altında doğru kararlar verme müsabakaya hazır olma.
Yetenek Seçiminin Yararları
- Kişilerin kısa zamanda istenilen yüksek performansa ulaşmasını sağlar.
- Üstün yetenekli sporcularla çalışan antrenörün çalışma şevki ve isteği artar.
- Sporcunun kendine güveni artar.
- Sporcular sürekli kontrol altında oldukları için istenmeyen yöndeki gelişmelere karşı hemen önlem alınabilir.
- Çocuklar kendilerinin fiziksel ve psikolojik özelliklerine en uygun branşa seçildiklerinden daha fazla hoşnut olurlar.
- Yetenekli sporcuların yarışma kariyerleri sona erdikten sonra mesleki eğitimden geçirilerek o alandaki kaliteli antrenör sayısının artması sağlanır.
‘‘Doğru Yetenek Seçimi Başarının Anahtarıdır.’’
Uzm. Hüseyin GÜNERALP
