Futbol izleyen herkes, oyuncuların artık formaların altına giydiği siyah yelekleri görmüş olmalı. Bunlar, bir oyuncunun sahadaki her hareketini takip eden, konumunu ve kat ettiği hız ve mesafe hakkındaki bilgileri kaydeden GPS yelekleridir. Giyilebilir GPS cihazları, akıllı telefonlarda bulunabilen GPS çipinin aynısını kullanan yeni bir yeniliktir. Mevcut en üst seviye yelekler saniyede 1250 kadar veri noktası kaydedebilir.
İlk başta yalnızca antrenman sahasındaki oyuncular tarafından giyiliyordu; analistler, antrenörler ve spor bilimcileri,
kaydettikleri verileri görmek ve oyuncuların ne kadar iyi performans sergilediğini değerlendirmek istiyorlardı. FIFA,
oyuncuların maçlar sırasında giyilebilir cihazlar kullanmasına 2015-16 sezonuna kadar izin vermemişti.
Kulüpler maçlarda bunları giymek için hemen acele etmediler. Başlangıçta Swansea City, bunları her maçında kullanan tek Premier Lig kulübüydü. Ancak çok geçmeden diğer kulüpler avantajları fark etti. Modern futbol formasının standart bir parçası ve veri toplamanın önemli bir parçası haline geldiler.
Kaydeddikleri bilgiler, arka odadaki personelin kusurlu ve taraflı olabilecek subjektif değerlendirmelere güvenmek yerine oyuncunun performansını objektif olarak değerlendirmesine olanak tanır.
Performans Analizi için GPS Kullanımı
GPS yelekleri, performans analistlerinin oyuncu verilerini toplamak için kullandığı önemli ekipmanlardan biridir.
Eğitimde performans analistleri verilerin toplanmasında aktif olarak yer alır. GPS yelekleri, verileri oturum boyunca bir analist tarafından izlenen bir iPad’e gönderiyor. Ipswich Town performans analisti Thomas Adams, “iPad, oyuncuların seans sırasında topladığı tüm verileri kaydediyor, gözetimsiz bırakıldığında ihtiyacımız olmayan verileri topluyor” dedi.
“Anlamsız veri toplamaktan kaçınmak için birimiz her antrenmanın başlangıcını ve sonunu olduğu gibi kesecek. Bu, raporların oluşturulması söz konusu olduğunda hayatı çok daha kolay hale getiriyor.” Verilerin bu şekilde kaydedilmesi aynı zamanda analistin GPS yeleklerinden birinde çalışmasını engelleyen bir sorun olup olmadığını hızlı bir şekilde tespit etmesine olanak tanır. Maç performanslarını analiz etmeye gelince, GPS yelekleri tarafından kaydedilen veriler, analistlerin oyuncuların ne kadar iyi performans gösterdiğini değerlendirmesine yardımcı
olabilir. Sınırlı sayıda kameranın bulunduğu daha düşük seviyelerde, kat edilen mesafe ve sprint hızı hakkındaki GPS verileri, analistlerin oyuncuların ne kadar sıkı çalıştıklarını objektif olarak değerlendirmesine yardımcı olabilir.
Daha yüksek seviyelerde, oyuncu pozisyonları hakkındaki bilgiler genellikle yerdeki birden fazla kamera kullanılarak kaydedilir. Bu izleme verileri, GPS verilerini tamamlayarak oyuncu konumları hakkında ayrıntılı bilgi sağlar. Verileri, bir oyuncunun maç boyunca sahada aldığı pozisyonları gösteren ısı haritalarına dönüştürmek, oyuncuların düzenli olarak doğru pozisyonlara girip girmediklerini görmenin harika bir yoludur.
Analist, örneğin bir kanat oyuncusunun çok dar mı yaklaştığını veya savunma biriminin geride çok fazla boşluk bırakıp bırakmadığını görebilecek. Bu bilgi daha sonra oyuncunun hareketini geliştirmek için birlikte çalışabilecek antrenör ekibine aktarılabilir.
Oyuncuları Formda Tutmak için GPS Kullanmak
Verilerle ilgilenenler yalnızca performans analistleri değil. Spor bilimcileri, oyuncuların kondisyonunu ölçmek için GPS yeleklerini kullanıyor. Bu, oynayan takımın kondisyonunu artırmalarına ve sakatlık riskini azaltmalarına yardımcı olur. Antrenmanlarda GPS kullanmak, antrenörlerin hangi egzersizlere odaklanacağına karar vermesine yardımcı olabilir ve spor bilimcilerinin her oyuncunun ne kadar iyi performans gösterdiğini ölçmesine olanak tanır. Potansiyel yaralanma belirtilerini gözlemleyebilir ve tam kondisyona geri dönen bir oyuncunun rehabilitasyonunun ilerleyişini takip edebilirler. Her antrenman seansından elde edilen veriler, spor bilimcilerinin zaman içindeki performans değişikliklerini görmesine ve oyuncunun kondisyon seviyelerindeki önemli düşüşleri veya iyileşmeleri tespit etmesine olanak tanıyan elektronik tablolara kaydediliyor. Veriler oyunlarda da kullanılabilir. Brentford’da kulübün Atletik Performans Başkanı Chris Haslam, maçlar sırasında GPS yeleklerinden canlı verilere erişebiliyor ve oyuncuların performans seviyelerini iPad’inden takip edebiliyor. Bu, Brentford antrenör ekibinin hangi oyuncuların yorulduğunu ve değiştirilmesi gerektiğini düşünmesine olanak tanır. “Diyelim ki verilere bakıyoruz ve dakika başına düşen metrenin bir oyuncu için oldukça yüksek olduğunu ve ardından beş
dakikalık bir süre içinde düşmeye başladığını görüyoruz. Tekrar azalırsa belki onun yerine geçmek faydalı olabilir ama oyunun bağlamını da dikkate almalısınız. Premier Lig kulübünden spor bilimcisi Matthew King, The Athletic’e yaptığı açıklamada, “Topun çok fazla oyun dışı kalması nedeniyle bu rakam düşüyor olabilir” dedi. Futbolcular da antrenman ve maçlarda kaydedilen bilgilere telefonları ve akıllı saatleri aracılığıyla ulaşabiliyor. Futbolcular doğası gereği genellikle rekabetçi olduğundan, bu durum genellikle oyuncular arasında kimin en hızlı olduğu ve
kimin en fazla mesafeyi kat edebileceği konusunda rekabete yol açar.
Futbolda GPS Teknolojisini Kim Sağlıyor?
Bir oyuncunun GPS yeleğini gördüğünüzde yakından bakarsanız, üzerinde bir marka adı yazdığını görürsünüz. Futbol kulüplerine GPS teknolojisi sağlamak için piyasada rekabet eden birçok şirket var. Hiçbir şirket tamamen pazara hakim olamaz. STATSports, Premier Lig ve Şampiyonadaki çoğu kulübe GPS teknolojisi sağlıyor. APEX Athletic serileri FIFA onaylıdır. Hatta Arsenal’le özel bir anlaşmaları var, böylece Kuzey Londra kulübüne tedarik sağlamanın yanı sıra, herkesin satın alabileceği ve Arsenal oyuncularına karşı kendi performans verilerini ölçmek için kullanabileceği özel bir Arsenal FC Sürümü de satıyorlar.
Catapult, futbol kulüplerinin yanı sıra diğer spor dallarındaki takımlara da giyilebilir GPS teknolojisi sağlayan bir diğer firmadır. Catapult özellikle Amerika pazarında aktif ve dünya çapındaki ekipler GPS teknolojisini kullanıyor olsa da, teknolojiyi sağlayan şirketler bazı bölgelerde diğerlerinden daha güçlü olma eğiliminde. Gpexe, GPS teknolojisinin önde gelen İtalyan yaratıcılarından biridir ve Inter gibi üst düzey Serie A takımlarının yanı sıra İtalya’nın sahibi olduğu Şampiyonluk takımı Watford’a da yelek sağlamaktadır.
Futbolda GPS’in Geleceği
Başlangıçta GPS yelekleri çoğunlukla üst liglerdeki kulüpler tarafından kullanılıyordu. Futbol piramidinin daha aşağısındaki kulüpler için GPS teknolojisi pahalıydı. 2019 gibi yakın bir tarihte, lig dışı kulüp Dover Athletic’in taraftarları, takımlarının 20 GPS yeleği seti satın alabilmesine yardımcı olmak için 4000 £ bağış toplamak zorunda kaldı. Ancak tüm teknolojilerde olduğu gibi yayılmaya ve daha erişilebilir hale gelmeye başlıyor. Birçok yarı profesyonel kulüp artık GPS kullanmaya başlıyor. Amatör oyuncular ve takımlar bile kendilerininkini satın alabilirler.
Teknolojinin topladığı veriler, özellikle genç oyuncuların akademilerin dikkatini çekmesinin bir yolu olarak şimdiden bir scouting aracı olarak kullanılmaya başlandı. Mayıs 2022’de Arsenal, yaşları 14 ile 18 arasında değişen 22 genci Emirates stadyumunda denemeye davet etti. Oyuncular kısmen STATsports yelek ve uygulamasının Arsenal sürümünü kullanırken ne kadar iyi puan aldıklarına göre seçildi. GPS teknolojisi hızla oyunun zirvesine yerleşti. Artık her seviyeye yayılmaya başlıyor ve her futbolcunun giydiği kıyafetlerin normal bir parçası haline geliyor. Muhtemelen tekmelik kadar yaygın hale gelmesi uzun sürmeyecek.
Yrd. Doç.Dr. Mustafa BEHLÜL
