Mustafa Behlül yazdı:Sporcunuzun daha özgüvenli olmasına yardımcı olacak adımlar 2
1- KENDİNİZ İÇİN OYNAYIN, BAŞKALARI İÇİN DEĞİL
Antrenörlük yaptığım sporcularla görüşmelerde sosyal onay önemli bir olgudur. Birçok sporcu, kendi öz-değer seviyelerini artırmak için sosyal onaya çok fazla güvenir. Bazı sporcular, diğerlerinin spor performansına saygı duyması halinde, bunun bir nedenle onları daha iyi bir insan yapacağını düşünür. Birçok sporcu bu düşünceye kapılır ve spor yoluyla başkalarından takdir, onay veya saygı kazanırlarsa daha iyi insanlar olduklarını düşünürler.
Birçok sporcu için, performanslarıyla ilgili büyük bir endişe kaynağı, başkalarından “sosyal onay” alma ihtiyacından kaynaklanır. Bu sizin sporcunuzsa, diğer insanlar tarafından beğenilmeye, kabul edilmeye, saygı duyulmaya veya sevilmeye ihtiyaçları olabilir. Başkalarının onlar hakkında ne düşünebileceğini etkileyebileceği için kötü performans göstermekten endişe duyarlar.
Bu nedenle, başkalarından onay isteyen sporcular kaygılı hale gelebilir veya yarışmada başarısız olmaktan korkabilir. Sosyal onay ihtiyacı, başarısızlık korkusunun köküdür. Ama bu hikaye daha da güzelleşiyor. Sporcularınız onay istediğinde, ancak alamadığında ne olur? Bu, insan olarak kendileri hakkında hissettiklerini etkiler mi? Öğrencilerimin çoğu için evet! Sporcular kendileri hakkında daha iyi hissedebilmek için başkalarından onay isterler!
Başkalarının Ne Düşündüğüne Endişelenmeyi Bırakmanın İpuçları…
Sporcularınızın başkalarının görüşlerine neden (bazen çok fazla) değer verdiklerini anlamalarına yardımcı olun. Sporcularınızın başkalarına saygı duymasını değil, kendilerine saygı duymasına yardımcı olun. Sporcularınızın zihin okumayı veya başkalarının ne düşünebileceği hakkında çok fazla düşünmeyi bırakmasına yardımcı olun. Sporcularınızın içeride kim olduklarını bilmelerine yardımcı olun. İlk önce kişinin kim olduğunu tanımlamalılar, bu duruma benlik kavramı denir. Sporcularınızın benlik saygısı ve performansı ayırmasına yardımcı olun. Çoğu zaman, sporcular kendilerini spordaki performanslarına göre yargılarlar.
2- İŞLEVSEL OYNAYIN – MÜKEMMEL OLMAYA ÇALIŞMAYIN
Öğrencilerime öğrettiğim önemli bir ders, mükemmel yerine verimli bir şekilde nasıl performans göstereceklerini öğrenmektir. Ben buna “işlevsel bir zihniyet” diyorum.
İşlevsel bir zihniyet, her şeyi mükemmel yapmaya çalışmanın tam tersidir. Sporcularınızın ellerinden gelenin en iyisini yapmak için mükemmel olmak zorunda OLMADIĞI fikriyle başlar. Onlar, insan ve insanlar mükemmel olamaz. Sporcularınız hata yapacak, siz ve sporcularınız hataları kabul etmek zorundasınız. Profesyonel oyuncuların tenis koçu Brad Gilbert, hakkında bir kitap yazdığı işlevsel zihniyeti “çirkin kazanmak” olarak adlandırıyor.
İşlevsel olarak nasıl oynanacağına ilişkin ipuçları…
Çocuklarınızın performanslarını “hissetmek” için ısınmayı kullanmalarını sağlayın. Oyunlarını kontrol etmek için alıştırma yapmalarına izin vermeyin. Isınma sırasında tekniklerinin veya performanslarının kalitesini yargılamamalarını hatırlatın. Sporcularınız birkaç atış kaçırırsa, onlara bunun için endişelenmemelerini söyleyin.
Sporcularınız performanslarını kontrol etme ihtiyacından vazgeçmeli ve bunun olmasına izin vermelidir.
Sporcularınıza “çirkin kazan” diye düşündürtün. Seçmelerde işi bitirmelerine yardımcı olmak için işe yarayan her şeyi kullanın. Örneğin, bir oyunu tam olarak oyun kitabından yürütmeye ihtiyaç duymak yerine, iyi çalışan ama belki de “ders kitabı” yürütme olmayan bir oyunla mutlu olun. Sporcularınızın işe yarayanları kullanmasına yardımcı olun. Sporcu oyununuzun hangi bölümlerinin iyi çalıştığına bağlı kalın.
3- KENDİNİZE GÜVENİN
Benim özgüven tanımım, sporcuların fiziksel bir beceriyi gerçekleştirme veya bir görevi yerine getirme yeteneklerine ne kadar sıkı inandıklarıdır. Bu doğru – güven, bir sporcunun bir oyunu gerçekleştirme yeteneğine ne kadar güçlü inandığıdır. Güven, geçmiş performansların, eğitimin ve hazırlığın temel değerlendirmesinden elde edilir. Sporcularınızın yetkinliği veya beceri ustalığı arttıkça, özgüvenleri orantılı olarak güçlenir.
Sporcuların zihinsel oyununu bozan şeyler için güvenin her derde deva olduğunu düşünüyorum. Sporcuların özgüvenleri yüksekse, iyi performans göstereceklerini zaten bildikleri için endişelenmeleri ,gergin olmaları veya sonuçlar hakkında endişelenmeleri çok zordur. Yüksek özgüvenle, rekabet konusunda endişelenmezler. Güvenle rahatlar ve doğru performans ipuçlarına odaklanırlar. Ana fikrimi anladın mı?
Şüphe, kendine güvenen bir zihniyetin bir numaralı katilidir. Karamsar, mükemmelliyetçi ve aşırı motive sporcular, kontrol edilmezse bir sporcunun zihniyetini mahvedebilecek ve performansını raydan çıkarabilecek şüphelere sıkı sıkıya sarılma eğilimindedir. Bazı sporcular daha yarışmaya başlamadan şüphe duymaya veya hata yapmaya başlar. Çoğu sporcu, bir hata yaptıktan veya yarışmada kötü performans gösterdikten sonra şüpheyle mücadele eder. Şüphenin yaygınlaşmasına ve kontrol edilmemesine izin verdiklerinde, bu güveni sabote eder.
Bununla birlikte, şüpheyi fark edebilen ve bunu güven ifadelerine dönüştürebilen sporcular, şüphenin kendileri üzerinde sahip olabileceği olumsuz etkiye karşı koyabilirler. Şüpheyi yenmenin ilk adımı, güveni zedeleyen düşüncelerin farkına varmaktır. Bir sonraki adım, daha iyi sonuçlara yol açacak düşüncelerle şüphelere karşı koymaktır.
SONUÇLARA DEĞİL SÜRECE ODAKLANIN
Sporcularınız, istedikleri şeye seçici olarak katılma konusunda benzersiz bir yeteneğe sahiptir. Bu zihinsel beceri, performans gösterdiklerinde işe yarar, ancak yalnızca doğru performans ipuçlarına odaklanılırsa. Sporcularınızın amacı, dikkatlerini ellerinden gelenin en iyisini yapmalarına yardımcı olan performans “ipuçlarına” odaklamaktır. Bir performans ipucu, yürütmenize yardımcı olan herhangi bir düşünce, duygu veya görüntüdür. Bir hokey oyuncusu şut üzerinde bileğinin sallandığını hissedebilir. Neyin alakalı olmadığını anlamak, sporcularınızın dikkat dağınıklıklarını anlayarak odaklanmalarını geliştirmelerine yardımcı olmak için önemli bir adımdır. Birlikte çalıştığım sporcuların çoğu, beyinlerini çok fazla bilgiyle doldurma eğilimindedir. Bir seferde kaldırabileceklerinden daha fazla aşırı bilgi yüklemesi veya yanıltıcı bilgilere sahip olmak vücuda karışık sinyaller gönderir. Bu kararsız durumda, vücut istenen sonuç veya ritimle çalışmayacaktır. Sporcularınız performans ipuçlarını belirledikten ve ilgisiz ipuçlarını veya dikkat dağıtıcı unsurları net bir şekilde fark ettikten sonra, kendilerini performanslarına tamamen kaptırmak için artık daha iyi bir konumdadırlar. Bu alanda olmanın veya bir alan odağı kazanmanın önemli bir niteliğidir. Önemsiz işaretler veya dikkat dağıtıcı şeyler, önceki bir şutu kaçırmayı veya diski kaybederseniz koçun ne yapabileceğini düşünmek olabilir.
Herhangi bir yeni beceriyi öğrenmek zaman alır. Sporcularınızın fiziksel beceriler veya zihinsel beceriler öğrenmesi fark etmez, tekrarlama ve uygulama, bunu günlük uygulama ve performansın bir parçası haline getirmek için gereklidir. Sporcularınızın zaman içinde zihinsel dayanıklılıklarını geliştirmelerine yardımcı olmak (sporcularınız iyi performans gösterse bile), seçmeler dahil her durumda tutarlı bir zihinsel oyun ve performans sağlayacaktır.
Yrd. Doç. Dr. Mustafa Behlül
