Serkan Soyalan yazdı: Türklerin yaşamında kilim
Vehbi Koç’un ailesiyle birlikte uzun yıllar yaşadığı Sarıyer’deki Büyükdere Evi Anadolu’nun son gezginleri arasında gösterilen ABD’li fotoğraf sanatçısı ve koleksiyoncu Josephine Powell’ın 2007 yılında Vehbi Koç Vakfı’na bağışladığı kilim koleksiyonundan bir seçki ile ziyaretçilerini ağırlıyor.
Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan sonra Türkiye’nin dört bir yanını dolaşmasına izin verilen ilk yabancı olan gezgin Josephine Powell’ın, Anadolu’ya pek çok kez seyahat ettiği, göçebe kamplarına katıldığı, halı ve kilim satıcılarının dükkânlarını ziyaret ederek çok sayıda fotoğraf çektiği biliniyor.
Vehbi Koç Büyükdere Evi’nde süresiz olarak sergilenecek Josephine Powell koleksiyonunda, Osmanlı döneminde 18 yüzyıl ile 20 yüzyılın başı arasında dokunmuş olan ve günümüze ulaşabilen seçkin örneklerden oluşan otuz altı adet kilimin yanı sıra altı adet çuval, bir adet dokuma tezgâhı ve yetmiş üç adet dokuma aleti yer alıyor.
Yer yaygısı, çuval, heybe, çadır, beşik örtüsü, duvar örtüsü, deve yükü örtüsü, cenaze sargısı, çeyiz örtüsü gibi kullanım alanlarıyla Türkler’in yerleşik ve göçebe yaşamının önemli parçası olan kilimler; yüzyıllarca pek çok araştırmacı ve koleksiyoneri etkileyen eli belinde, mihrap, hayat ağacı, çengel, koçboynuzu, altıgen ve eşkenar dörtgen gibi motifleriyle, ziyaretçileri keyifli bir gezintiye çıkarıyor.
15 Mayıs 1919’da New York’ta doğan Josephine Powell, II. Dünya Savaşı’ndan sonra, 1946 yılında Amerika’dan ayrılıp Avrupa’ya gitti ve 1952 yılına kadar Birleşmiş Milletler’in Uluslararası Mülteci Örgütü bünyesinde çeşitli görevlerde bulundu.
1952’den itibaren serbest fotoğrafçı olarak çalışmaya başlayan Powell, mimarlık ve sanat ağırlıklı fotoğraflar çekerken zamanla insan fotoğrafları çekmeye yöneldi. Çektiği fotoğrafları çok sayıda kitapta yayımlandı ve bu bölgelerdeki yapıların görsel belgeleri haline geldi.
Amsterdam’daki Tropenmuseum başta olmak üzere çeşitli müzelerde sergilenen koleksiyonlar üretti. Fotoğrafları ve koleksiyonları ve dokuma sanatına katkıları nedeni ile pek çok ödüle de layık görülen Powell 19 Ocak 2007 tarihinde vefat etti ve İstanbul Protestan Kabristanı’na defnedildi.
Josephine Powell, Anadolu’dan topladığı düz dokumaları, etnografik obje koleksiyonunu ve tüm fotoğraflarının kopyalarını 2007 yılında Vehbi Koç Vakfı’na bağışladı.
Powell’in gezileri sırasında topladığı objeler de Londra’da British Museum, Rotterdam’da Wereldmuseum , Amsterdam’da Tropenmuseum ile Türkiye’de Vehbi Koç Vakfı müzelerinde bulunur.
Fotoğraf arşivi, Koç Üniversitesi Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi (ANAMED) Kütüphanesi tarafından, dokuma ve etnografik eser koleksiyonu ise Vehbi Koç Vakfı tarafından muhafaza edilmektedir.
